Isang Araw, Nagising na Lang Ako na Wala na ang Araw.

Isang araw, nagising na lang ako na wala na ang araw.

Ngunit ramdam ko ang init ng singaw ng paligid, ang hangin na dala-dala ang amoy ng sinangag ni Ka-Mely, naririnig ko ang tawanan ng mga bata, ang pag-tilaok ng mga tandang na malamang galing sa bakuran ni Ka-Erning, ang pag-pot-pot ni Ka-Mina para malaman ng lahat na may tinda siyang puto tuwing alas-otso ng umaga.

Kahapon lamang ay may araw pa, ngunit bakit ngayon—bakit hindi siya sumipot?

Paano na ang mga halaman ni itay sa kan’yang hardin at ang mga naka-sampay na damit na nakalimutan kong asikasuhin kahapong may liwanag pang tumatanglaw sa mundong ibabaw?

Hindi ako mapakali. Parang ang gulo. Hindi ko alam kung ang paligid ko ba ito, o ang isipan ko? Hindi ako mapakali. Nakarinig ako ng isang mahinhin na “Pot-pot!”, senyales na papalapit na si Ka-Mina. Hindi ako mapirmi. Parang ang gulo-gulo. Ang gulo ng paligid ko. “Pot-pot!”, mas malakas na ito kay’sa sa nauna. Hindi ako makalma. Ang gulo, sobrang gulo. “Pot-pot!”, isa pa ulit, mas malakas. Hindi ako maka-hinga. Ang gulo, ang dilim, ang bigat.

“Pot-pot!”, sigaw ng kapitalistang gahaman. Putong-ina niya kamo.

Nasaan ba ako? Bakit walang liwanag dito? Sinubukan kong tawagin ang aking mga magulang, ngunit walang sumasagot, walang sumasaklolo sa akin. Nalulunod ako sa sarili kong mga pawis at luha at wala akong makapitan dahil walang nag-papakapit.

Kinapa ko ang aking hinihigaan. Magaspang, matigas, masyadong marahas para sa aking likod. Sinubukan kong bumangon ngunit hindi ako maka-b’welo dahil sugatan ang aking kamay at ang aking paa ay para bang hindi ko mapag-hiwalay. Mabaho dito’t sobrang dumi. Hindi pang-tao ang lugar na kinalalagyan ko.

Masikip at nararamdaman kong nang-lilimahid na ang aking katawan. Mainit, nabibilad ako. Maingay, nabibingi ako. Magulo, naiiyak ako. Hindi ko mabilang kung ilang luha na ba ang pumatak mula sa aking mga matang pagod na. Para akong bulag sa sitwasyon na ito. Para akong binulag sa sitwasyon na ito.

“Pot-pot!”, mas malakas ito kaya’t mas malapit na siya dito. Ilan kaya ang may keso kumpara sa may itlog-maalat?

“Pot-pot!”, mas malakas, kaunti na lang, at may tutulong na sa akin. Ilan na kaya ang nabenta niyang puto sa buong buhay niya?

“Pot—“, tumahimik ang paligid. Hindi natapos ang ritmo ng kan’yang pag-alok. Sapat kaya ang benta niya para maitaguyod ang kan’yang pamilya?

Sumigaw si Ka-Mina. Napatingin ang lahat ng kan’yang mga kapit-bahay, pati na rin ang mga batang lumalantak ng puto’ng tinda niya. Lumapit ang iilan para tignan kung ano ang naging dahilan ng pag-sigaw ng matanda. Tahimik ang paligid, nakakabingi ito. Nanginginig, nakaturo siya malapit sa poste ng ilaw na madalas din namang pundido, kung saan may naka-handusay na bangkay na isang araw, nagising at hinanap ang araw.

P*t*ngina: At Ibang Pang Mga Salita Na Kaniyang Isinambit

Isang umaga na naman ang dumating at dala ko ang positibong pananaw ngayong araw. Ganado akong lumaban ngayong araw. Hindi ko alam kung bakit? Ani mo’y may sumapi sa aking positibong enerhiya. Talo mo pa ang mga energy drink sa lakas nang bisa ng pwersang ito.

Nag-handa ako. Inayos ko ang aking sarili at sasabihin ko sayo, medyo maayos naman ang itsura ko. Pwede na? Basta, sapat para mairaos ang araw na ‘to.

Haharapin ko na naman ang trapik sa EDSA, ang nakasusulasok na usok na mula sa mga sasakyan at ang mga busina ng mga kotse na naglipana. Pero okay lang, sanay na ako eh. Atsaka, hindi ko hahayaan na sirain lamang ng traffic ang aking araw. Hindi ako nag-ayos ngayon para mainis.

“Konting tiis pa…” Aking paulit-ulit na isinasambit sa aking sarili. Malapit lang naman ang aking pinapasukan. Pero umaabot ng dalawang oras ang aking biyahe dahil sa punyetang traffic na ito. Pero okay lang, hindi ba? Ganiyan tayong mga Pilipino eh, matiisin.

At sa wakas, sa dalawang oras na aking iginugol sa pag-byahe lamang, nakarating na rin ako sa aking pinapasukan. Isa nga pala akong cashier sa isang sikat na mall. Oo, kontraktwal lang ako pero at least, meron akong kinikita para may mapangkain araw-araw. Nagpapasalamat na lang siguro ako kasi walang nagtatangkang jowain ako kaya wala akong ibang sinusuportahan kundi ako at ang aking mga magulang.

Saktong-sakto lang ang aking kinikita. Minsan nga, wala ng perang natitira para sa aking mga luho. Pero okay lang yan, ganyan naman tayong mga Pilipino hindi ba? Tayo’y kuripot at matipid.

Tanghali na, oras na para ako naman ay magpahinga ng ilang minuto at kumain ng aking pananghalian. Nag-baon ako ng kanin ngunit wala akong baong ulam. Naghahanap ako ng pwedeng ulamin at biglang sumakit ang aking bulsa sa aking nakita. Ang mga ulam, nag-mahal na naman. Kahit ang mga gulay, mahal na rin. Napa-kamot na lang ako ng ulo. Binili ko na lang ang pinaka-murang ulam na aking nakita at humingi na lang ng sabaw.

Habang kumakain, nararamdaman kong unti-unting nawawala ang positibong enerhiya sa aking katawan. Nararamdaman ko na ang pagod ngunit hindi pa natatapos ang araw na ‘to. Saglit lang naman, akala ko ba lalaban ako? Bakit ganito na ang nararamdaman ko? Ikinain ko na lang aking pagod, baka sakaling maibsan nito ang aking nararamdaman.

Natapos na aking shift sa trabaho. Makakauwi na rin ako makakapag-pahinga. Habang naglalakad, nadaanan ko ulit ang karinderya na aking kinainan kanina. Narinig ko ang malakas na alingawngaw ng kanilang telebisyon. Ala-sais na; balita na ang ipinapalabas. Saglit akong tumigil upang manuod.

“Putangina.” ‘Yan ang aking unang narinig. Teka? Tama ba ako ng narinig?

Itinuon ko ang atensyon ko sa telebisyon. Parang hindi naman pwedeng manggaling sa kaniya ang mga salitang iyon?

“Putangina niyo, mga gago.” Ang kaniyang isinambit. Tama nga ako nang narinig.

Nang marinig ko ang mga salitang iyon, nag-pintig ang aking mga tenga. Ang dami-daming problema na kailangan masolusyonan. Araw-araw akong nag-tiis sa ganitong buhay at halos gumapang na sa lupa, mairaos lang ang araw-araw tapos maririnig ko lang iyon galing sa kaniya?

Ibinaba ko ang aking bag at dali-daling lumapit sa telebisyon. Kinuha ko ang remote at ipinatay ito. Nagulat ang mga kumakain sa karinderya.

“Miss? Bakit mo pinatay? Ang bastos mo naman.” Ang kanilang sigaw.

“Mas bastos ‘yang pinapakinggan niyo. Gumising nga kayo.” Ang aking tugon. Umalis ako ng karinderya.

At sa di malamang kadahilanan, biglang nanumbalik ang enerhiyang nawala sa aking katawan. Hindi ko maipaliwanag pero…

…putangina, masarap pala ang lumaban.

Paano?

Sambayanang Pilipino,

ngayon ay nahihilo.

Sa nagtataasang presyo,

tila wala nang mabibili

sa piso.

Mga nasa ilalim ng lipunan,

lalong nahihirapan.

Iniisip kung papaano sasabayan,

ang banta ng mas matinding kahirapan.

Si Juan na naman ang nagdurusa,

sa estado ng ating bansa.

Kailan nga ba matatamasa,

ang kahit kaunting ginhawa?

Bigas, gulay, at sili,

wala nang pinipili.

Kumakayod hindi lamang para sa sarili,

ngunit paano na kung magkulang muli?

Hanggang saan ba ang kakayanin

ng bulsang kinakain,

ng mga mahal na bilihin?

Dugo't pawis ng iba,

laging nababalewala,

habang ang mga nasa itaas,

patuloy lamang sa pagwaldas.

Nasaan ang pangako?

Lagi na lang bang napapako?

Ang buhay ni Juan, paano?